STEFAN SHKIMBA & CO.
LEMKO WEDDING AND LIFE-SKETCHES: CARPATHO-RUSYNS IN NEW YORK, APRIL 1928 - SEPT. 1930
Wydawca: Canary Records

  Kolejny zestaw nagrań archiwalnych z kolekcji amerykańskiej wytwórni Canary Records: Stefan Szkimba & Co. - "Łemkowskie wesele i scenki z życia: Karpaccy Rusini w Nowym Jorku, kwiecień 1928 - wrzesień 1930".

Łemkowie to jedna z kilku mniejszości etnicznych, zwanych łącznie Rusinami, które od wieków zamieszkują Karpaty na obu zboczach dzisiejszej granicy polsko-słowackiej, w historycznej dzielnicy Galicji. Dziesiątki tysięcy Rusinów przybyło do Stanów Zjednoczonych pod koniec XIX i na początku XX wieku, osiedlając się głównie wokół fabryk i młynów w Pittsburghu (wśród nich rodzina Andy'ego Warhola) i Cleveland, a także społeczności w Connecticut, Nowym Jorku, New Jersey i Albercie w Kanadzie. Podobnie jak wielu innych Słowian, często werbowano ich za pośrednictwem agentów przemysłu węglowego we współpracy z kompaniami statków parowych, do zasilenia amerykańskiej siły roboczej w nadziei na powrót do zostawionego w "starym kraju" domu. Wojny w Europie jednak to uniemożliwiły.

Stefan (Steve) Shkimba (także Szkymba lub Skimba) urodził się 3 lutego 1895 r., według większości zachowanych dokumentów, lub 10 marca 1894 r., według niektórych członków rodziny, w Wołowcu, małej wiosce oddalonej o 20 km za Gorlicami, na północ od granicy ze Słowacją. W 1912 roku w wieku 18 lat przybył z 60 dolarami do portu w Nowym Jorku, aby dołączyć do swojego starszego brata Jana, który przybył siedem lat wcześniej do Brooklynu. Wraz z Janem i jego żoną Anną przeniósł się do Waterbury w stanie Connecticut, gdzie Jan pracował przy taśmach maszynowych. Stefan pracował dorywczo, zanim zaciągnął się do służby podczas I wojny światowej od sierpnia 1917 do października 1918.
Służba wojskowa utorowała drogę do legalnego obywatelstwa wielu imigrantom, a Stefan Szkimba został naturalizowany w 1921 r. Być może zapewniła mu również pewną stabilność finansową i społeczną, pozwalając mu poślubić Marię Wisłocką w New Jersey w 1918 r. Para pozostała w Waterbury Connecticut wraz z rosnącą rodziną Jana Shkimby przez około osiem lat. Tam Stefan zaangażował się w działalność społeczności łemkowskiej, stając się współzałożycielem Karpacko-Rosyjskiego Klubu Narodowego, wczesnego oddziału Komitetu Łemkowskiego z siedzibą w Pensylwanii. Stefan i Mary przenieśli się do Brooklynu w 1926 roku, gdzie znalazł stałą pracę w Transit System of the City of New York jako motorniczy tramwaju. Szkimba opisał później swoją sytuację (w tłumaczeniu Waltera Maksimowicza):
„…od początku mojego przyjazdu do Ameryki w 1912 r. aż do 1928 r. kiełkowała mi w głowie myśl, że nadejdzie czas, gdy my, Łemkowie-Rusini, podobnie jak inni sąsiedzi bracia słowiańscy, będziemy mogli wykształcić artystę która zabierze nasze ukochane matczyne słowa, teksty, muzykę etniczną i umieści je na płytach. […] Widząc, jak powstają płyty polskie, słowackie i ukraińskie, zadałem sobie pytanie, dlaczego nie nasze własne nagrania łemkowskie? To wszystko zżerało mnie od środka, powodowało brak snu i zadawałam sobie pytanie, kiedy któryś z nas, Łemko, wyda na płycie własną muzykę?”
Pewnego dnia na początku 1928 roku Stefan Szkimba zdecydował się zgłosić chorobę i wcześniej wyjść z pracy po pracy w tramwaju, kiedy przeszedł przez most na Manhattan, błagając go o nagranie muzyki swoich własnych ludzi. , zwrócił się do Okeh Records, wytwórni drugiej kategorii, która jako pierwsza nagrała Humeniuka. Ich wahającej zgodzie towarzyszyło żądanie 50 dolarów – czyli prawie miesięcznej pensji – jako gwarancja pokrycia kosztów w przypadku, gdyby nagranie się nie sprzedało. Szkimba szybko zebrał grupę trzech śpiewaków i dwóch instrumentalistów, w tym skrzypka Van'o Zapeki (który w 1920 r. wydał tomik łemkowskich melodii), wszyscy urodzeni w starym kraju między około 1877 a 1897 rokiem, i sprowadził ich na 4 kwietnia 1928 r. sporządził album pt. „Wesele łemkowskie”.
Od 1942 roku, kiedy jako 47-letni mężczyzna zgłosił się do poboru do II wojny światowej, Stefan Shkimba nadal pracował jako kierowca tramwaju na Brooklynie. Nie będzie jednak przesadą stwierdzenie, że jego wizja i wysiłki zaowocowały dokumentacją pokolenia osób mówiących po łemkowsku w USA i pogłębieniem wśród nich poczucia, że tutaj, w Ameryce, nie są sami i można ich usłyszeć. Wartość tego projektu odbiła się echem przez pokolenia po czystkach etnicznych Rusinów z Karpat, głównie w drodze przymusowego przesiedlenia po II wojnie światowej, z ich rodzimych terytoriów i włączenia ich do większych państw narodowych. Nagrania, które Shkimba nagrał prawie sto lat temu, od pierwszego pokolenia amerykańskiej diaspory, są oknem na życie na wsi w XIX wieku i znaczącym przykładem dla mieszkańców Stanów Zjednoczonych, gdy w dalszym ciągu zmagamy się z pytaniami dotyczącymi imigracji, kulturalny geniusz wiejskich muzykantów, którzy uczynili ten kraj swoim domem.
Stefan Shkimba, człowiek głęboko wierzący w wartość muzyki i znaczenie jej reprezentacji na płytach, zmarł 16 listopada 1966 roku w Saratodze w stanie Nowy Jork.
(Ian Nagoski, Canary Records)